Hoe SimpTell werkt
SimpTell is een webgebaseerd therapieprogramma om de telegramstijlspraak te trainen. SimpTell staat voor Semi-onafhankelijke Interactieve Multimodale Productie Training van ELLipsen.
SEMI-ONAFHANKELIJK
SimpTell beoogt niet om de in-person afasietherapie te vervangen, maar wordt bij voorkeur ingezet als vorm van blended care, naast in-person therapie. SimpTell wordt dan ingezet voor de drill and practice aspecten van compensatoire taaltherapie. Drill and practice bestaat uit het herhaaldelijk oefenen van een nieuwe manier van spreken om die voldoende te automatiseren, zodat de oude – maar door de afasie verstoorde – manier van spreken voldoende onderdrukt kan worden. Doordat de gebruiker deels zelfstandig kan oefenen, buiten de therapie, kan de afasietherapeut zich in de in-person behandelsessies optimaal richten op generalisatie van deze spreekstijl naar alledaagse communicatiesituaties. Bij voorkeur begeleidt een afasietherapeut of logopedist de client met afasie bij het personaliseren van deze manier van spreken.
INTERACTIEF (ADAPTIEF)
SimpTell onthoudt de gemaakte ordenings- en keuzefouten. Het therapieniveau wordt op basis hiervan automatisch aangepast. Indien er te veel fouten gemaakt worden in de lidwoorden en voorzetsels wordt de complexiteit van de oefeningen aangepast door de keuze van deze vrije morfemen weg te laten.
Essentieel is dat de gebruiker met afasie direct feedback ontvangen als een volledige zin (met een vervoegd werkwoord) wordt gestart. De verwachting is dat gebruikers door deze onmiddellijke feedback sneller leren om de neiging in volledige zinnen te spreken te onderdrukken.
MULTIMODAAL
SimpTell is geschikt voor PC, laptop en tablet. De multimodale mogelijkheden van tablets (visus, gehoor en tast) maken het mogelijk zo veel mogelijk verbale en non-verbale in- en outputkanalen in te zetten bij het leren produceren van telegramstijluitingen. Een touchscreen stelt personen met Broca-afasie in staat foto’s en woordvormen aan te klikken met hun niet-voorkeurshand. Dit verhoogt het gebruiksgemak van SimpTell, omdat bij veel personen met afasie hun voorkeurshand (gedeeltelijk) verlamd is door het hersenletsel.
PRODUCTIE TRAINING VAN ELLIPSEN
SimpTell stimuleert de (gesproken) productie van ellipsen, volgens een geprotocolleerde therapieopbouw waarvoor inmiddels evidentie is voor de werkzaamheid ervan (Ruiter et al., 2010; Ruiter et al., 2013; Ruiter et al., 2016).
Voor wie is SimpTell een geschikte behandeling?
Indien een persoon met afasie onder behandeling is van een afasietherapeut of logopedist kan die het beste aangeven of degene met afasie gebaat is bij het leren produceren van telegramstijl (ellipsen). Mensen met afasie die van deze behandeling kunnen profiteren voldoen vaak aan het volgende profiel:
- (Bijna) chronische afasie(minimaal 6 maanden post-onset), omdat de kans op echt herstel van de zinsproductie dan gering is en de bereidheid tot aanpassing aan de afasie dan waarschijnlijk groter is dan vlak na het ontstaan van de fatische stoornissen. Hulpvragen op basis waarvan gedacht kan worden aan SimpTell zijn bijvoorbeeld (geparafraseerd): ‘Gesprekken gaan te snel, het duurt te lang voordat ik kan zeggen wat ik wil’ of ‘Het praten kost me te veel energie’.
- Zinsproductieproblemen(expressief agrammatisme) bestaande uit correctieve adaptatie (het herstarten van volledige zinnen) of nog niet optimale preventieve adaptatie (het vereenvoudigen van uitingen tot korte zinnen of ellipsen). N.B. Voor een nadere toelichting op beide spreekstijlen, zie Kolk (2006) en Ruiter et al., (2010).
- Enig inzicht in de verminderde taalvaardigheid, omdat dit een voorwaarde is voor het (al dan niet met hulp van een gesprekspartner) leren aanpassen aan de blijvende zinsproductieproblemen.
- Om de compensatoire spreekstijl zelfstandigte kunnen initiëren, uitvoeren en zo nodig bijsturen zijn relatief intacte executieve functies Indien de executieve functies aangedaan zijn, kan SimpTell nog steeds een goede therapiekeuze zijn voor de zinsproductieproblemen. Het is dan wel raadzaam structureel een naastbetrokkene bij de therapie te betrekken en te benadrukken dat aansporing en hulp van (geïnstrueerde) gesprekspartners altijd nodig zal blijven om degene met afasie de telegramstijlspraak te kunnen laten gebruiken.
MOGELIJKE VOOR- EN NADELEN VAN SIMPTELL
Door het oefenen met SimpTell kan de telegramstijlspraak toenemen. Hierdoor kan de verbale efficiëntie (= de snelheid waarmee de meest relevantie informatie wordt overgedragen) toenemen. Sommige sprekers met chronisch agrammatisme worden door telegramstijltherapie ook begrijpelijker, dat wil zeggen dat ze meer relevante informatie communiceren (= verbale effectiviteit; Ruiter et al., 2010; 2013: 2016).
Door gevonden individuele verschillen is het niet gegarandeerd dat de verbale efficiëntie en effectiviteit in elke gebruiker van SimpTell toenemen.
Met zekerheid kan gezegd worden dat oefenen met SimpTell het (vaak moeizame) spreken in zinnen niet afleert, omdat de grammaticale kennis om zinnen ondanks het hersenletsel relatief intact is gebleven. SimpTell leert deze grammaticale kennis ook niet af. Wel is het belangrijk dat degene met afasie zich realiseert dat in SimpTell niet geoefend wordt met het praten in ‘hele zinnen’.
Het kan helpen om SimpTell te introduceren als een behandeling die kan helpen een tweede manier van spreken te leren. Een manier die misschien minder ‘mooi’ is, maar wel sneller en toch begrijpelijk. Indien het spreken in telegramstijl al wat meer ingeslepen is, kan het praten ook minder vermoeiend worden. Om deze nieuwe manier van spreken een kans te geven is het noodzakelijk intensief te oefenen en het spreken in zinnen in ieder geval tijdelijk zo veel mogelijk af te remmen.
Op lange termijn kan degene met afasie mogelijk kiezen tussen moeizame zinsproductie of snelle communicatie in telegramstijl, afhankelijk van met wie hij communiceert en in welke situatie. Een spreker met chronische afasie gaf bijvoorbeeld aan telegramstijl in te zetten op momenten dat hij merkte (mentaal) moe te worden.
